[FONT=&] ساعت های افتابی(خورشیدی) [/FONT]
[FONT=&]ساعت های افتابی همانگونه که اسمشون پیداست وسایلی هستند که با افتاب کار میکنند تا زمانی که هنوز نیاز شدید انسان به مسئله درک دقیق زمان یا سعت پیدا نشده بود مردم با نگاه کردن به اسمان که ببینند خورشید در کدوم طرف اسمون قرار داره میتونستند بفهمنن که الان اول صبحه یا ظهر یا عصر و یا مابین این زمان ها.[/FONT]
[FONT=&]ب تدریج با بالا رفتن نیاز ها اولین ساعت های افتابی ساخته شدند.[/FONT]
[FONT=&]نمیدونم یادتون باشه یا نه زمانی که در کلاس دوم دبستان بودین معلم شاید در مورد این جور مسائل واستون باید توضیح داده باشه و روش درس کردن خیلی خیلی ساده و ابتدایی اون رو که یه کاغذ دایره شکل بردارین و یه چیز میله ایی مث مداد رو وسط اون قرار بدین و مقابل اقتاب قرار بدین البته معلمم گفت که یه مبدایی واسش در نظر بگیرین و هر یه ساعت جایی که سایه مداد قرار میگیره یه علامت بزنین این جوری میتونین یه ساعت افتابی داشته باشین. [/FONT]
[FONT=&]البته من خیلی اون موقع ها با خودم میگفتم ای کاش بتونم یه ساعت افتابی که روی مچ قرار بگیره درس کنم یعنی هر موقع بخوایم بدونیم که ساعت چنده بدوییم بریم جلوی افتاب .!!!!!! اینم یه نوع افکار کودکانه بود[/FONT]
[FONT=&]هر کدوم از ماها میدونیم که الان اگه بخوایم یه دونه از این ساعت ها درست کنیم به این راحتی ها نیست.[/FONT]
[FONT=&]داشتم به مسئله ساعت افتابی فک میکردم که یه دفعه گفتم بابا این خورشید هم عجب چیز باحالیه بعد یه دفعه یاد خاطرات کلاس پنجم افتادم که داشتم یه سوال رو میخوندم و حدود متن سوال این بود که اول یه توضیح چند سطری داده بود و بعد چند تا سوال پرسیده بود توضیح اون هم این بود که یه نوشته کوتاه که مربوط به یه دانشمند معروف در فیزیک بود و الان اسمش رو یادم نیس از باباش پرسیده بود چرا ماشین کوکی من حرکت میکنه ؟؟و پدرش بهش جواب میده به خاطر اینکه خورشید میدرخشه!!!!!و پسر وقتی دوباره با کنجکاوی نگاه پدرش میکنه و پدرش میگه به دستات نگاه کن میفمی [/FONT]
این خاطره منو به عضمت خورشید و منشا زمین جلب کرد و به معنی اسم خودم هلیا یعنی خورشید درخشان.:d
[FONT=&]از خورشید و خاطرا ت فاصله بگیریم به ساعت های افتابی برگردیم و مختصر توضیحی در مورد تاریخچه ان.[/FONT]
بر پايه نوشته هاي هرودت، پيشينه ساعت هاي آفتابي به پيش از پنج هزار سال پيش بر مي گردد. او اين ابزار هاي سنجش زمان را بر گرفته از شهر نشيني سومري ها و کلداني ها مي دانست. آنان انسان هاي پيشرويي بودند که در سرزمين ميان دورودان (بين النهرين) مي زيسته اند و بخش بندي هاي درستي از زمان داشته اند. بخش بندي 24 ساعتي زمان، که امروزه نيز کاربرد دارد، يادگار اين مردم است.
در آغاز نخستين ساعت هاي آفتابي، تنها شاخص هايي بودند که زمان عبور خورشيد را از نصف النهار رصد گر (ظهر شرعي) و بلندترين نقطه آفتاب در آسمان نشان مي دادند و توانايي بازنمايي زمان را در روزهاي گوناگون نداشتند.
سومري ها اين ابزار را گسترش دادند و اولين نمونه هاي ساعت هاي آفتابي عمودي را ساختند. در اين ساعت ها، که ساده ترين نوع ساعت هاي آفتابي هستند يک شاخص عمودي ولي زاويه دار نسبت به خط عمود، سايه اي را بر صفحه اي مي اندازد که بخش بندي هاي آن ساعت، روز را نشان مي دهد. بر پايه نوشته هاي موجود، نخستين کسي که به محاسبه هاي نظري ساعت هاي آفتابي با دقت توجه کرد و آنها را گسترش داد آنکسيماندر، اهل ملطيه در سده شش پيش از ميلاد بود. در اين دوران ساعت هاي آفتابي در جاهاي گوناگون فرمانروايي يونان گسترش يافته بود.
اگر چه امروز شمار اندکي از ساعت هاي آفتابي به جا مانده است، اما همين شمار کم گواه توانايي فن آورانه و نوآوري ستاره شناسان سرزمين هاي تمدن ايراني- اسلامي است.
[FONT=&]در سال هاي نزديک به 340 پيش از ميلاد، ستاره شناسي کلداني به نام بروسوس، ساعت هاي آفتابي کروي را طراحي کرد. در اين ساعت ها، شاخص دورن نيم کره قرار مي گرفت که افزون بر نشان دادن زمان بر پايه بخش بندي 12 ساعته طول روز، بلنداي سايه نيز فصل را نشان مي داد و بدين ترتيب گام هايي براي پيچيده تر کردن طراحي ساعت هاي آفتابي برداشته شد. نزديک 27 پس از ميلاد مهندس و معمار رومي به نام ويرتوويوس، 13 گونه از ساعت هاي آفتابي را طراحي و اجرا کرد. اين پيشرفت، پس از آموزه زمين مرکزي بطلميوس باز هم پيوسته بود و ستاره شناسان بر پايه اين نظر ساعت هاي آفتابي را در گوشه و کنار جهان گسترش دادند. در کنار فرهنگ يوناني اين ابزار در سراسر جهان به کار گرفته شد و در پرستش گاه هاي جهان باستان مورد توجه قرار گرفت[/FONT].
ايرانيان از گذشته هاي دور با ساعت هاي آفتابي آشنا بودند. «زيج شهرياري» که در زمان خسرو انوشيروان نوشته شد، روشي براي درجه بندي ساعت هاي آفتابي دارد. ابوريحان بيروني در کتاب " افراد المقال في امر الظلال " روش درجه بندي کردن ساعت هاي آفتابي را از اين زيج گفته است. از سده دوم هجري، اخترشناسان جايگاه مهمي در جامعه اسلامي پيدا کردند. آنها براي يافتن زمان درست نماز، به اصلاح ساعت هاي آفتابي پرداختند و ساعت هاي آفتابي کامل تر شدند.
ستاره شناسان سرزمين هاي اسلامي با متمايل ساختن شاخص به سوي قطب شمال آسماني، کيفيت ساعت هاي آفتابي را بالا بردند. اين نوآوري که در سده هشتم هجري پديد آمد برتري بسيار مهمي به همراه داشت. تمامي اين حسابگري بر پايه دانش رياضيات به ويژه مثلثات مسطح و کروي بود.
يکي از قديمي ترين اين رساله ها اثر خوارزمي است که جدول هاي محاسباتي را براي رسم ساعت هاي آفتابي براي عرض هاي جغرافيايي گوناگون ارايه کرده است. ثابت بن قره، نيز کتاب کاملي در زمينه ساعت هاي آفتابي براي جهت هاي گوناگون از خود به جا گذاشته است. حسن بن علي مراکشي اخترشناس و رياضيدان سده هفتم در کتاب «جامع المبادي و الغايات» مجموعه اي از جدول سايه در ساعت هاي آفتابي افقي، عمودي، استوانه اي و ... تنظيم کرده است. اگر چه امروز شمار اندکي از ساعت هاي آفتابي به جا مانده است، اما همين شمار کم گواه توانايي فن آورانه و نوآوري ستاره شناسان سرزمين هاي تمدن ايراني- اسلامي است.
