11-22-2013, 04:25 PM
روز 1 آبان تلسکوپ فضایی پلانک به ماموریت تهیه نقشه تابش پس زمینه کیهانی پایان داد. اگرچه پلانک خاموش شده؛ اما افسانه کاری که انجام داده است، کماکان به حیات خود ادامه خواهد داد. از تنها کسری از ثانیه پس از بیگ بنگ تا تکامل ستارگان و کهکشان ها طی 13.8 میلیارد سالی که از عمر عالم گذشته، تلسکوپ فضایی پلانک بینش تازه ای از تاریخ کیهان بر روی دیدگان ما گشوده است. اگرچه مشاهدات علمی این ماهواره متعلق به آژانس فضایی اروپا (esa) کامل شده، اما افسانه ماموریت پلانک هنوز به زندگی خود ادامه می دهد.
ماهواره پلانک در زمستان سال 2009 به فضا پرتاب شد و مدت 4.5 سال را به پیمایش و جستجوی آسمان پرداخت؛ تا روند تکامل ماده کیهانی را در طول زمان مطالعه کند. پس از آنکه هر دو ابزار پلانک 5 بار به صورت کامل از تمام آسمان نقشه برداری کردند، ابزار اندازه گیری فرکانس بالای پلانک در ژانویه 2012 به ماموریت خود پایان داد. ماه گذشته نیز ابزار اندازه گیری فرکانس پایین پلانک که ماموریت علمی خود را در روز 3 اکتبر به پایان رسانده بود خاموش شد. سرانجام، روز 23 اکتبر و پس از انجام چند فرایند عملیاتی، آخرین دستور پایگاه زمینی مبنی بر خاموشی دائمی به پلانک ارسال شد، تا این ماهواره در ظلمات فضا آرامش ابدی را تجربه کند.
دقیق ترین نگاه به عالم
در زمستان 2013، کیهان شناسانی که روی داده های ارسالی پلانک کار می کردند، دقیق ترین نقشه تابش پس زمینه کیهانی (cmb) را منتشر کردند؛ تابش باستانی ناشی از بیگ بنگ که ردپای آن به زمانی باز می گردد که جهان تنها 380هزار سال سن داشته است.
تابش پس زمینه کیهانی دقیق ترین نقشه از توزیع ماده در جهان اولیه است. این نقشه، نوسانات ریز دمایی متناظر با تفاوت های اندک چگالی روزهای اولیه نواحی مختلف عالم را نشان می دهد. این تفاوت های بذر ساختار آینده جهان را شکل دادند، یعنی همان چیزی که نمود آن امروزه به شکل ستارگان و کهکشان ها در تمام کیهان پراکنده شده است. نقشه تهیه شده پلانک از cmb اخترشناسان و کیهان شناسان را قادر ساخته تا طیف وسیعی از مدل های مربوط به منشاء و تکامل کیهان را به بوته آزمایش بگذارند. به گفته جان توبر، یکی از دانشمند پروژه پلانک، تهیه این نقشه چندان هم کار ساده ای نبود. وی می گوید: «پیش از آنکه بتوان از این ثروت کیهان شناختی استفاده کرد، کارهای زیاد و دقیقی باید انجام می شد. Cmb در پشت درخشش پیش زمینه ناشی از تابش ماده موجود در کهکشان ما، کهکشان های دیگر و خوشه های کهکشانی پنهان شده بود؛ و نخست باید این تابش حذف می شد.»
همین اقدامات باعث شد تا پلانک دستاوردهای دیگری هم داشته باشد. برای مثال، پلانک گسترده ترین فهرست از بزرگ ترین خوشه های کهکشانی را تهیه کرده است؛ اجرامی که پر جرم ترین قطعات سازنده جهان ما را شکل داده اند. ماهواره پلانک همچنین چگال ترین و سردترین توده های ماده کهکشان ما را شناسایی کرده است؛ مخازن سردی از ماده که ممکن است در آینده ستارگان جدیدی از آن شکل بگیرد.
جدیدترین دستاوردهای کیهان شناسی
با نگاه به ورای کهکشان راه شیری و از میان تاریخ کیهان، پلانک تعریف تازه ای از نسبت مواد سازنده جهان ارائه کرده است. بر اساس یافته های پلانک، ماده معمولی که ستارگان و کهکشان ها را می سازد، تنها حدود 4.9 درصد از چگالی جرم-انرژی کیهان را به خود اختصاص داده است.
ماده تاریک که تا به امروز تنها به واسطه اثرات گرانشی آن بر روی کهکشان ها و خوشه های کهکشانی شناخته شده است، حدود 26.8 درصد از کیهان را به خود اختصاص داده است؛ مقداری که از پیش بینی های قبلی بیشتر است. در نهایت، انرژی تاریک، نیرویی مرموز که تصور می شود مسئول انبساط تندشونده عالم باشد، بیشترین بخش عالم را به خود اختصاص داده است: 68.3 درصد. داده های پلانک همچنین تخمین تازه ای از سن جدید کیهان در اختیار دانشمندان قرار داده است: 13.8 میلیارد سال.
ماهواره پلانک در زمستان سال 2009 به فضا پرتاب شد و مدت 4.5 سال را به پیمایش و جستجوی آسمان پرداخت؛ تا روند تکامل ماده کیهانی را در طول زمان مطالعه کند. پس از آنکه هر دو ابزار پلانک 5 بار به صورت کامل از تمام آسمان نقشه برداری کردند، ابزار اندازه گیری فرکانس بالای پلانک در ژانویه 2012 به ماموریت خود پایان داد. ماه گذشته نیز ابزار اندازه گیری فرکانس پایین پلانک که ماموریت علمی خود را در روز 3 اکتبر به پایان رسانده بود خاموش شد. سرانجام، روز 23 اکتبر و پس از انجام چند فرایند عملیاتی، آخرین دستور پایگاه زمینی مبنی بر خاموشی دائمی به پلانک ارسال شد، تا این ماهواره در ظلمات فضا آرامش ابدی را تجربه کند.
دقیق ترین نگاه به عالم
در زمستان 2013، کیهان شناسانی که روی داده های ارسالی پلانک کار می کردند، دقیق ترین نقشه تابش پس زمینه کیهانی (cmb) را منتشر کردند؛ تابش باستانی ناشی از بیگ بنگ که ردپای آن به زمانی باز می گردد که جهان تنها 380هزار سال سن داشته است.
تابش پس زمینه کیهانی دقیق ترین نقشه از توزیع ماده در جهان اولیه است. این نقشه، نوسانات ریز دمایی متناظر با تفاوت های اندک چگالی روزهای اولیه نواحی مختلف عالم را نشان می دهد. این تفاوت های بذر ساختار آینده جهان را شکل دادند، یعنی همان چیزی که نمود آن امروزه به شکل ستارگان و کهکشان ها در تمام کیهان پراکنده شده است. نقشه تهیه شده پلانک از cmb اخترشناسان و کیهان شناسان را قادر ساخته تا طیف وسیعی از مدل های مربوط به منشاء و تکامل کیهان را به بوته آزمایش بگذارند. به گفته جان توبر، یکی از دانشمند پروژه پلانک، تهیه این نقشه چندان هم کار ساده ای نبود. وی می گوید: «پیش از آنکه بتوان از این ثروت کیهان شناختی استفاده کرد، کارهای زیاد و دقیقی باید انجام می شد. Cmb در پشت درخشش پیش زمینه ناشی از تابش ماده موجود در کهکشان ما، کهکشان های دیگر و خوشه های کهکشانی پنهان شده بود؛ و نخست باید این تابش حذف می شد.»
همین اقدامات باعث شد تا پلانک دستاوردهای دیگری هم داشته باشد. برای مثال، پلانک گسترده ترین فهرست از بزرگ ترین خوشه های کهکشانی را تهیه کرده است؛ اجرامی که پر جرم ترین قطعات سازنده جهان ما را شکل داده اند. ماهواره پلانک همچنین چگال ترین و سردترین توده های ماده کهکشان ما را شناسایی کرده است؛ مخازن سردی از ماده که ممکن است در آینده ستارگان جدیدی از آن شکل بگیرد.
جدیدترین دستاوردهای کیهان شناسی
با نگاه به ورای کهکشان راه شیری و از میان تاریخ کیهان، پلانک تعریف تازه ای از نسبت مواد سازنده جهان ارائه کرده است. بر اساس یافته های پلانک، ماده معمولی که ستارگان و کهکشان ها را می سازد، تنها حدود 4.9 درصد از چگالی جرم-انرژی کیهان را به خود اختصاص داده است.
ماده تاریک که تا به امروز تنها به واسطه اثرات گرانشی آن بر روی کهکشان ها و خوشه های کهکشانی شناخته شده است، حدود 26.8 درصد از کیهان را به خود اختصاص داده است؛ مقداری که از پیش بینی های قبلی بیشتر است. در نهایت، انرژی تاریک، نیرویی مرموز که تصور می شود مسئول انبساط تندشونده عالم باشد، بیشترین بخش عالم را به خود اختصاص داده است: 68.3 درصد. داده های پلانک همچنین تخمین تازه ای از سن جدید کیهان در اختیار دانشمندان قرار داده است: 13.8 میلیارد سال.
ما زنده از آنیم که آرام نگیریم * موجیم که آسودگی ما عدم ماست