شعری از حافظ و معنی آن:گوهر جام جم از کان جهانی دگر است تو تمنا ز گل کوزه گران می داری جام جم، یعنی اسطرلاب.یعنی با گلی که از آن کوزه می سازند نمیشود اسطرلاب ساخت؛ اسطرلاب گِل مخصوصی می خواهد که معدن آن با معدن گِل کوزه فرق دارد !مباحثی از این دست می پردازه که مثلا کسی که با اسطرلاب کار می کند باید خصوصیات ویژه ای داشته باشد و توانایی های جسمی خاص، مثلا باید چشمش خوب ببیند، و حافظ به این نکته توجه داشته ، آنجا که میگوید :به سر جام جم آن گه نظر توانی کرد که خاک میکده کُحل بصر توانی کردیعنی؛ باید سرمه به چشمت بکشی تا قوی شود و بتوانی اسطرلاب کار کنی !در طب قدیم برای آنکه چشم خوب ببیند سرمه تجویز میکرده اند !در تلمیحات نجومی حافظ، مثل سایر تلمیحات او حرفی و بحثی نیست، اما نتیجه ی این تلمیحات، نتیجه ای هنرمندانه و شاعرانه است، مثلا در بیت :بگیر طُره ی مه چهره ای و قصه مخوان که سعد و نحس ز تاثیر زهره و زحل استهم یک سلسله اصطلاحات نجومی به کار رفته است مثل ِسعد و نحس و زهره و زحل، هم به نظریات نجومی مبنی بر اینکه زهره، سعد است و اثر سعد میبخشد و زحل، نحس است و اثر نحس برجا میگذارد اشاره شده، اما در نهایت خواجه حرف خود را زده است : «اغتنام فرصت» و دعوت به خوشباشی و توصیه بدین امر که این سخنان یاوه را - که سعد، نتیجه ی تاثیر زهره است و نحس، نتیجه ی تاثیر زحل.
«اهورامزدا گفت ای زرتشت اسپنتمان تو نباید که عهد و پیمان بشکنی
چه آن عهدی که تو با یک دروغ پرست بستی و
نه آن عهدی که با یک راستی پرست بستی
چه معاهده با هر دو درست است خواه یکتاپرست خواه مشرک»
مهریشت فقره 2
چه آن عهدی که تو با یک دروغ پرست بستی و
نه آن عهدی که با یک راستی پرست بستی
چه معاهده با هر دو درست است خواه یکتاپرست خواه مشرک»
مهریشت فقره 2