11-02-2011, 12:07 AM
شلیاق/چنگ رومی/ LYR
[COLOR="#800080"]شَلیاق نام یکی از صورتهای فلکی است. معادل فارسی آن دیگ*پایه یا چنگ رومی و در لاتین Lyr است.
این پیکر آسمانی از گروه ستارگان کوچکی تشکیل شده*است که به آسانی قابل مشاهده هستند. ستاره کرکس نشسته که در این پیکر قرار دارد پنجمین ستارهٔ درخشان آسمان است که ۲۶ سال نوری با ما فاصله دارد
![[عکس: Lyra.jpg]](http://www.utahskies.org/deepsky/constellations/maps/Lyra.jpg)
این صورت که متشکل از پنج ستاره است که چهار تای آن بسیار کم نور ویک ستاره از قدر ۱/۰ به نام نسر واقع که چهارمین ستاره ی پرنور آسمان است.
این ستاره زمانی دور قطبی بوده است و در ۱۲۰۰۰ هزار سال آینده دوباره ستاره ی قطبی خواهد شد. این اتفاق به دلیل حرکت تقدیمی زمین است که دوران آن ۲۵۸۰۰ سال طول خواهد کشید. محور زمین در حال حاضر متوجه آلفا-دب اصغر است.در سال ۱۴۰۰۰ هزار میلادی این ستاره بار دیگر دور قطبی خواهد بود. شلیاق صورت فلکی کوچکی است ولی بعلت دارا بودن ستاره درخشان نسر واقع از اهمیت ویژه*ای برخوردار می*باشد. این ستاره بعد از شعرای یمانی ، درخشانترین ستاره آسمان نیمکره شمالی است. به نظر می*رسد که خورشید با سرعت حدود 20 کیلومتر در ثانیه ، به طرف نقطه*ای در این صور فلکی حرکت می*کند. این صورت فلکی کوچک اما درخشان در بین میلهای ۳۰+ تا ۴۰+ درجه شمالی و بعد ۱۸ تا ۱۹ ساعت قرار گرفته است. پنجمین ستاره پر نور آسمان ، آلفا- شلیاق یا نسر واقع از فراز چنگ رومی با رنگ سفید می*درخشد . این ستاره به همراه ردف ، نسر طائر مثلث تابستانی را تشکیل می*دهد.
![[عکس: Lyra_LRGB_2718_4.jpg]](http://reductionism.net.seanic.net/SkyStrips/Lyra_LRGB_2718_4.jpg)
افسانه صورت فلکی شلیاق
یک داستان از ارتباط این صورت فلکی با چنگ آریون سخن می*دارد، اما بقیه بیشتر از چنگ اورفئوس ، پسر خدای آپولووکالیوپ ، یکی از الهه*های ذوق و ادب ، صحبت می*کنند. او با اوریدایس ازدواج نمود . اوریدایس کمی پس از ازدواج توسط گزش ماری زندگی را بدرود گفت. اورفئوس از شدت غم و غصه به اعماق زمین رفت و تنها چنگش را به همراه برد. او می*توانست در سطح زمین حیوانات و درختان را افسون نماید ودر زیر زمین ، سربروس ، سگ چند سر ، کارن ، کشتی بان رودخانه استپکس ، ماری با پوشش خز و سر انجام حکمران زیر زمین ، جهان مردگان را طلسم کرده بود. آنها تصمیم گرفتند که اوریدایس را به زمین برگردانند به شرطی که او پشت سر شوهرش راه برود و اورفئوس نیز به پشت سرش نگاه نکند.
اوریدایس اشتباها می*دود و اورفئوس پشت سرش را نگاه می*کند، او با انجام این کار هرگز بخشیده نشد. او همسرش را دید. آنها به سمت یکدیگر آمدند: اما پس از آنکه اوریدایس او را در آغوش گرفت ذوب شد. اورفئوس 7 ماه سرگردان بود و در این مدت آواز می*خــواند و چـنگ می*نواخت، درختان و گلـــها به دنبال او راه می*افتـادند و جانـــوران و پرندگان برای شـنیدن آوازش دورش جــمع می*شدند. یک دسته از زنان مست و دیوانه ، با او برخورد نمود او از نزدیکی با آنها امتناع کرد. آنها نیز به او حمله ور شدند موهایش را کندند و اعضای بدنش را تکه تکه کردند و سرش را با خود به جزیره لسبوس (Lesbos) بردند. باقی مانده جسدش در تریس (Thrace) دفن گردید. آپولو ازبهشت به زمین آمد و چنگ را در آسمان نهاد.
![[عکس: S_010330_0045cfars.jpg]](http://reductionism.net.seanic.net/bruce.gary/AstroPhotos/M57/S_010330_0045cfars.jpg)
افسانه ای دیگر در مورد شلیاق :
مي گويند اين ساز زندگي شاعر و آواز خوان بزرگ " آريون " ( arion ) را نجات داده است . يک بار هنگامي كه اوقصد داشت از سفري كه براي اجراي موسيقي انجام داده بود به يونان سفر كند ، خدمه نادرست و غارتگر كشتي متوجه شدند كه او پول زيادي به همراه خود دارد و مي خواستند دست و پاي او را ببندند و او را غارت كنند . موسيقي دان خواهش كرد به او اجازه دهند يك بار ديگر سازش را كوك بكند و بنوازد . او چنان آهنگ زيبايي اجرا كرد كه جانوران دريايي زيادي را به دور كشتي جمع كرد . پس از آن " آريون " به نگهبان به دريا پريد و در آنجا يك دلفين او را بر پشت خود گرفت و به ساحل آورد . از آن زمان در آسمان تابستان صورت فلكي دلفين در نزديكي صورت فلكي شلياق ( لير ) قرار دارد
ایرانیان از قدیم این پیکر آسمانی را دیگ*پایه ، یک*پایه و عوام سه*پایه می*نامیدند. این پیکر آسمانی را همچنین به گونه کرکسی با بال*های جمع*شده تصور می*کرده*اند
در افسانه*های یونانی، از بین گوهر*های درخشان آسمان، چنگ رومی نماینده سازی است که اورفه آن را نواخت نیرو*های هادس را ترغیب نماید تا همسر دوست داشتنی او ، ایوریدیس آزاد نماید.
ستاره ها
![[عکس: 270px-Lyra_constellation_detail_long_exposure.jpg]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Lyra_constellation_detail_long_exposure.jpg/270px-Lyra_constellation_detail_long_exposure.jpg)
ستاره آلفا یا کرکس نشسته. طیفش A0 V با قدر ۰٫۰۳ و فاصله ۲۶ سال نوری است ستاره بتا تا زمین ۳۰۰ سال نوری فاصله دارد و به عنوان ستاره*ای از آغازین از گروه متغیرهای گرفتی به*شمار می*آید. دو ستاره آن از نوع A۸ و B۷ هستند ستاره بتا دارای قدر متغییر ۳٫۳ تا ۴٫۳ در مدت ۱۲٫۹ ستاره اپسیلون با چشم غیر مسلح با قدر ۴ به نظر می*رسد.اما با دوربین دوچشمی به صورت دو ستاره تفکیک می*شود تلسکوپ*های بهتر هرکدام ار به صورت یک جفت مجزا تفکیک می*کند.
اجرام عمق آسمان
![[عکس: lyra.gif]](http://www.persianstar.com/images/constellation/summer-triangle/lyra.gif)
مهمترین اجرام قابل مشاهده در صورت فلکی شلیاق عبارتند از :
بتا – شلیاق: این ستاره متشکل از یک سیستم دوتایی گرفتی سفید ـ شیری رنگ است و نورانیت آن در طول دوره ۱۲ روز و ۲۲ ساعت اش از ۳/۳ + تا ۴/۳ + تغییر می*کند. این متغییر سر دسته ستارگان متغییر بتا ـ شلیاقی می*باشد. با تلسکوپهای بزرگتر بتا ـ شلیاق به صورت یک دوتایی بسیار جالب با زاویه موقعیت ۱۴۹ درجه دیده می*شود که قدر ظاهری همدمش ۸/۶+ است. در ضمن ، جدایی زاویه*ای این مجموعه حدود ۴۶ ثانیه قوسی است.
دلتا – شلیاق: ستاره دوتایی دیگری که در این صورت فلکی بارز است ستاره دلتا – شلیاق می*باشد. ستاره دلتا ۱ با قدر ۵/۶ + و رده طیفی B2 و دلتا ۲ ( غول سرخ) با قدر ظاهری ۴/۳+ و رده طیفی M4 نور افشانی می*کنند . با کمک یک دوربین دوچشمی یک ستاره سفید – آبی و غول سرخ همدمش را خواهیم دید. ستاره دلتا ۲ یک متغیر نیمه- منظم با تغییرات قدر حدود ۴+ تا ۵+ است.
زتا – شلیاق: این ستاره از درون دوربین دو چشمی یا تلسکوپی کوچک به صورت یک مجموعه دوتایی دیده خواهد شد. ستاره زتا ۱ با قدر ظاهری ۴/۴+ و رده طیفی A3 و ستاره زتا ۲ با قدر ۵/۷ + و رده طیفی F0 می*باشند. زاویه موقعیت و جدایی زاویه*ای آنها به ترتیب ۱۵۰ درجه و ۴۴ ثانیه قوسی می*باشد.
اپسیلون – شلیاق: یکی از جالبترین و زیباترین ستارگان چهارگانه آسمان ستاره اپسیلون - شلیاق است. این مجموعه به دوگانه دوگانه (double double) نیز شهرت دارد. در یک شب صــاف و عـاری از نور ماه ممکن است دو ستاره اپسیلون ۱ و اپسیلون ۲ را که به ترتیب با قدر ۴/۷+ و ۱/۵+ در کنار یکدیـــگرند را بتوان به راحتی دید. زاویه موقعیت این دو ۱۷۳ درجه وجدایی زاویه ایشان ۲۰۷/۷ ثانیه قوسی است. هر کدام از این ستارگان خود به تنهایی یک سیستم دوتایی بوده ، اما برای تفکیک ستارگان آنها به یک تلسکوپ با قطر حداقل ۶۰ میلیمتر نیاز است. اپسیلون ۱ شامل دو ستاره با قدر ظاهری ۰/۵+ و ۱/۵+ بوده که جدایی زاویه*ای و زاویه موقعیتشان به ترتیب .۲/۶ ثانیه قوسی و ۳۵۷ درجه می*باشد. در ضمن ، اپسیلون ۲ نیز شامل دو ستاره با قدر ظاهری ۲/۵+ و ۵/۵+ بوده که جدایی زاویه*ای و زاویه موقعیتشان به ترتیب ۲/۳ ثانیه قوسی و ۹۴ درجه می*باشد.
M57
سحابی حلقه Ring Nebula) M57) ، یک سحابی سیاره*ای بوده و ممکن است هنگامی که از درون تلسکوپهای کوچک آماتوری نظاره شود، چندان رضایت بخش نباشد. اما در تصاویر تهیه شده با نوردهی بالا مملو از ستاره خواهد بود. از درون تلسکوپهای کوچک در یک شب صاف ، مانند صفحه بیضوی محوی دیده خواهد شد که اندازه ظاهریـــــش از سیاره مشتری بزرگتر است. برای مشاهده حفره مرکزی آن به یک تلسکوپ ۱۵ سایتیمتری نیاز است. ستاره آبی رنگ مرکزی آنقدر کم نور است که به کمک تلسکوپهای آماتوری آشکار نخواهد شد. این سحابی در بین ستارگان گاما و بتا شلیاق قرار دارد.
M56
یک خوشه کروی با قدر ۸ است.
رصد با چشم غیر مسلح
سه ستاره نسر واقع (آلفا - شلیاق) ، اپسلیون - شلیاق و زتا - شلیاق را بوجود می*آورند در مشاهده اپسیلون - شلیاق دقت کنید. آیا آنرا بصورت ستاره*ای دو گانه می*بینید؟ آین آزمایش دقیقی برای سنجش بینائی است.
رصد با دوربین دو چشمی
اپسیلون - شلیاق به راحتی دوگانه دیده خواهد شد. هر دو مؤلفه آن در قدر 5 هستند و جدائی آنها 2/13 است. بتا - شلیاق ستاره*ای است متغیر و قدر آن در طی 12 روز ما بین 3 و 4 نوسان می*کند.
رصد با تلسکوپ
اپسیلون - شلیاق را ستاره*ای چهار مؤلفه*ای خواهید دید. هر جفت آن در قدرهای 5 و6 و جدائی "2 و "3 قرار دارند. ستاره زتا - شلیاق نیز دو گانه است با قدرهای 4 و6 و جدائی "44. بتا - شلیاق هم دوگانه و هم ستاره*ای است متغیر. در حقیقت این ستاره 4 مؤلفه دارد که به شکل Y قرار گرفته*اند، قدرهای آنها 4 و 7 و 8 و 11 وجدائی آنها "45 ، "65 و "85 است.
بارشهای شهابی معروف در این صورت فلکی
سه بارش شهابی معروف در این صورت فلکی دیده شده است که عبارت است از: شلیاقی ، ژوئن شلیاقی ، آلفا شلیاقی.
آلفا شلیاقی
رصد: این بارش از نوع بارشهای شهابی تلسکوپی بوده و از اواسط تیر ماه تا اواسط مرداد ماه فعال می*باشد. در بیـشیـنه فعـالیت این بارش روز بیـست و سوم تیـر ماه (طول خورشیدی ۱۱۲ درجه) ، بعــد و میل کانـون به ترتیب RA = 280 deg , DEC = +38 deg می*باشد . در سال کشف این بارش (۱۹۵۸ میلادی) آهنـــــگ شهابهای دیده شده در دوربینهای دوچشمی حدود ۳۲-۱۸ شهاب در هر ساعت بود و متوسط قدر شهابهای گزارش شده ۴/۱+ بود . در ضمن ، شهابها سریع بوده و به نظر می*رسید که از کانونی به شعاع ۲ درجه خارج می*شوند.
تاریخچه : این بارش در سال ۱۹۵۸ ، در حین رصدهای گروه اعزامی از چکسلواکی در کوه بزو وک کشف شد. جری . گرایگر ، لوبس کوهوتاک ، ژنک کویژجارومیر میکوسک سرپرستی ۴۴ راصد از رصدخانه*ها و کلوپهای نجومی را بر عهده داشتند. هدف این گروه اعزامی رصد شهابهای پراکنده تلسکوپی بود، اما سرانجام به کشف بارش شهابی جدیدی منجر شد.!!
ژوئن شلیاقی
رصد: همانگونه که از اسم این بارش مشخص است در ماه ژوئن ( از اواسط خرداد تا اوایل تیر ) اتفاق می*افتد. ما می*توانیم این بارش را از بیست تا سی و یکم خرداد ماه رصد کنیم. اوج این بارش در روز ۲۵ خرداد (طول خورشیدی ۸۴/۵ درجه) است و آهنگ شهابهای آبی و سفید رنگ این بارش به ۸ عدد در ساعت خواهد رسید. در ضمن ، بعــد و میـل کانـون در ایـن زمان به ترتــیب RA = 278 deg و DEC = +35 deg خواهد بود. متوسط قدر شهابهای دیده شده حدود ۳+ می*باشد و تقریبا ۳۲ درصد از آنها از خود رد بجا می*گذارند.
تاریخچه: این بارش در غروب روز ۱۵ ژوئن ۱۹۶۶ ، توسط استن دوراک در کوه سن برناردینو کالیفـرنیا کشف شد. توجه او با عبور یک شهاب پر نور و سریعی که از این صورت فلکی عبور نمود، به این سمت از آسمان متمایل گشت. بلافاصله شهاب دیگری رد شد. استن شروع به ترسیم مسیر شهابها نمود . او توانست در طول یک ساعت ونیم رصد ، مسیر ۱۶ شهاب را ترسیم کند که از بین آنها ۱۳ عددمتعلق به کانــون نا شناخته ای ، به ترتیب با بعـد و میـل RA= 278 deg, DECL= +30 deg بودند . تنها چند ساعت بعد در انگلستان ، اف. دبلیو. تالبوت مستقلا این بارش را رصد کرد و کانون آن را RA =275.5 deg , DECL= +30 deg ثبت نمود. او آهنگ ۹ شهاب در ساعت را در گزارشش درج کرده بود.
شلیاقی
رصد: این بارش از اواخر اسفند تا اوایل فروردین فعال بوده و اوج فعالیتش در روز اول و دوم فروردین (طول خورشیدی ۳۲/۱) اتفاق می*افتد و آهنگ شهابهایش به حدود ۱۰ عدد در ساعت می*رسد. گاهی اوقات بطور ناگهانی این مقدار به ۱۰۰شهاب در ساعت افزایش می*یابد. در زمـــان اوج بعـد و میل کانــون به ترتــیب RA = 271.5 deg , DECL = +33 می*باشد. متـوسط قدر شهابهای شلیـاقی ۴/۲+ بوده و حـدود ۱۵ درصد از آنها از خود رد بجا می*گذارند.
تاریخچه: تا مدتها به این بارش توجه خاصی نمی*شد. یک طوفان شهابی با حدود ۷۰۰ شهاب در ساعت توســـط تعداد زیادی از مردم شرق ایالات متحده در روزهای ۱۹ و ۲۰ آوریل ۱۸۰۳ دیده شد. با این حــال ، تا سال ۱۸۳۵ روند بی*توجهی ادامه یافت، در آن سال کمی پس از این کشف مهـم که بارش اسدی ناشی از یک نهـر سالیانه بوده ، اختــر شناسان به دنبال یافتن نهــرهای شهابـی سالیـانه دیگـــری بودند، دومنیـکو فرانکویز جین آرگو (۱۷۸۶-۱۸۵۳) پیشنهاد کرد که ۲۲ آوریل احتمالا به یک فعالیت شهابی بر می*گردد. قسمت اعظم کار بررسی و تآیید نظر آرگو توسط ادوارد هرییک انجام شد. وی درطول سـال ۱۸۳۹ ، نه تنـها رصد های منظمــی از این بارش به عمل آورد بلکه گزارشهای واقعه ۱۸۰۳ را نیز جمع آوری نمود.[/COLOR]
__________
[COLOR="#0000CD"]منابع :
کتاب صورتهای فلکی دکتر اوبلاکر ترجمه بهروز بیضایی
کتاب نجوم به زبان ساده و اطلس راهنمای آسمان
کتاب صورت*های فلکی نوشته دکتر گری مکلر
فراس، نایجل، آسمان شب، ترجمهٔ علی رؤوف، معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی، چاپ دوم: بهمن ۱۳۶۹. ص۲۹
لغتنامه دهخدا، سرواژهٔ شلیاق.[/COLOR]
[COLOR="#800080"]شَلیاق نام یکی از صورتهای فلکی است. معادل فارسی آن دیگ*پایه یا چنگ رومی و در لاتین Lyr است.
این پیکر آسمانی از گروه ستارگان کوچکی تشکیل شده*است که به آسانی قابل مشاهده هستند. ستاره کرکس نشسته که در این پیکر قرار دارد پنجمین ستارهٔ درخشان آسمان است که ۲۶ سال نوری با ما فاصله دارد
این صورت که متشکل از پنج ستاره است که چهار تای آن بسیار کم نور ویک ستاره از قدر ۱/۰ به نام نسر واقع که چهارمین ستاره ی پرنور آسمان است.
این ستاره زمانی دور قطبی بوده است و در ۱۲۰۰۰ هزار سال آینده دوباره ستاره ی قطبی خواهد شد. این اتفاق به دلیل حرکت تقدیمی زمین است که دوران آن ۲۵۸۰۰ سال طول خواهد کشید. محور زمین در حال حاضر متوجه آلفا-دب اصغر است.در سال ۱۴۰۰۰ هزار میلادی این ستاره بار دیگر دور قطبی خواهد بود. شلیاق صورت فلکی کوچکی است ولی بعلت دارا بودن ستاره درخشان نسر واقع از اهمیت ویژه*ای برخوردار می*باشد. این ستاره بعد از شعرای یمانی ، درخشانترین ستاره آسمان نیمکره شمالی است. به نظر می*رسد که خورشید با سرعت حدود 20 کیلومتر در ثانیه ، به طرف نقطه*ای در این صور فلکی حرکت می*کند. این صورت فلکی کوچک اما درخشان در بین میلهای ۳۰+ تا ۴۰+ درجه شمالی و بعد ۱۸ تا ۱۹ ساعت قرار گرفته است. پنجمین ستاره پر نور آسمان ، آلفا- شلیاق یا نسر واقع از فراز چنگ رومی با رنگ سفید می*درخشد . این ستاره به همراه ردف ، نسر طائر مثلث تابستانی را تشکیل می*دهد.
افسانه صورت فلکی شلیاق
یک داستان از ارتباط این صورت فلکی با چنگ آریون سخن می*دارد، اما بقیه بیشتر از چنگ اورفئوس ، پسر خدای آپولووکالیوپ ، یکی از الهه*های ذوق و ادب ، صحبت می*کنند. او با اوریدایس ازدواج نمود . اوریدایس کمی پس از ازدواج توسط گزش ماری زندگی را بدرود گفت. اورفئوس از شدت غم و غصه به اعماق زمین رفت و تنها چنگش را به همراه برد. او می*توانست در سطح زمین حیوانات و درختان را افسون نماید ودر زیر زمین ، سربروس ، سگ چند سر ، کارن ، کشتی بان رودخانه استپکس ، ماری با پوشش خز و سر انجام حکمران زیر زمین ، جهان مردگان را طلسم کرده بود. آنها تصمیم گرفتند که اوریدایس را به زمین برگردانند به شرطی که او پشت سر شوهرش راه برود و اورفئوس نیز به پشت سرش نگاه نکند.
اوریدایس اشتباها می*دود و اورفئوس پشت سرش را نگاه می*کند، او با انجام این کار هرگز بخشیده نشد. او همسرش را دید. آنها به سمت یکدیگر آمدند: اما پس از آنکه اوریدایس او را در آغوش گرفت ذوب شد. اورفئوس 7 ماه سرگردان بود و در این مدت آواز می*خــواند و چـنگ می*نواخت، درختان و گلـــها به دنبال او راه می*افتـادند و جانـــوران و پرندگان برای شـنیدن آوازش دورش جــمع می*شدند. یک دسته از زنان مست و دیوانه ، با او برخورد نمود او از نزدیکی با آنها امتناع کرد. آنها نیز به او حمله ور شدند موهایش را کندند و اعضای بدنش را تکه تکه کردند و سرش را با خود به جزیره لسبوس (Lesbos) بردند. باقی مانده جسدش در تریس (Thrace) دفن گردید. آپولو ازبهشت به زمین آمد و چنگ را در آسمان نهاد.
افسانه ای دیگر در مورد شلیاق :
مي گويند اين ساز زندگي شاعر و آواز خوان بزرگ " آريون " ( arion ) را نجات داده است . يک بار هنگامي كه اوقصد داشت از سفري كه براي اجراي موسيقي انجام داده بود به يونان سفر كند ، خدمه نادرست و غارتگر كشتي متوجه شدند كه او پول زيادي به همراه خود دارد و مي خواستند دست و پاي او را ببندند و او را غارت كنند . موسيقي دان خواهش كرد به او اجازه دهند يك بار ديگر سازش را كوك بكند و بنوازد . او چنان آهنگ زيبايي اجرا كرد كه جانوران دريايي زيادي را به دور كشتي جمع كرد . پس از آن " آريون " به نگهبان به دريا پريد و در آنجا يك دلفين او را بر پشت خود گرفت و به ساحل آورد . از آن زمان در آسمان تابستان صورت فلكي دلفين در نزديكي صورت فلكي شلياق ( لير ) قرار دارد
ایرانیان از قدیم این پیکر آسمانی را دیگ*پایه ، یک*پایه و عوام سه*پایه می*نامیدند. این پیکر آسمانی را همچنین به گونه کرکسی با بال*های جمع*شده تصور می*کرده*اند
در افسانه*های یونانی، از بین گوهر*های درخشان آسمان، چنگ رومی نماینده سازی است که اورفه آن را نواخت نیرو*های هادس را ترغیب نماید تا همسر دوست داشتنی او ، ایوریدیس آزاد نماید.
ستاره ها
ستاره آلفا یا کرکس نشسته. طیفش A0 V با قدر ۰٫۰۳ و فاصله ۲۶ سال نوری است ستاره بتا تا زمین ۳۰۰ سال نوری فاصله دارد و به عنوان ستاره*ای از آغازین از گروه متغیرهای گرفتی به*شمار می*آید. دو ستاره آن از نوع A۸ و B۷ هستند ستاره بتا دارای قدر متغییر ۳٫۳ تا ۴٫۳ در مدت ۱۲٫۹ ستاره اپسیلون با چشم غیر مسلح با قدر ۴ به نظر می*رسد.اما با دوربین دوچشمی به صورت دو ستاره تفکیک می*شود تلسکوپ*های بهتر هرکدام ار به صورت یک جفت مجزا تفکیک می*کند.
اجرام عمق آسمان
مهمترین اجرام قابل مشاهده در صورت فلکی شلیاق عبارتند از :
بتا – شلیاق: این ستاره متشکل از یک سیستم دوتایی گرفتی سفید ـ شیری رنگ است و نورانیت آن در طول دوره ۱۲ روز و ۲۲ ساعت اش از ۳/۳ + تا ۴/۳ + تغییر می*کند. این متغییر سر دسته ستارگان متغییر بتا ـ شلیاقی می*باشد. با تلسکوپهای بزرگتر بتا ـ شلیاق به صورت یک دوتایی بسیار جالب با زاویه موقعیت ۱۴۹ درجه دیده می*شود که قدر ظاهری همدمش ۸/۶+ است. در ضمن ، جدایی زاویه*ای این مجموعه حدود ۴۶ ثانیه قوسی است.
دلتا – شلیاق: ستاره دوتایی دیگری که در این صورت فلکی بارز است ستاره دلتا – شلیاق می*باشد. ستاره دلتا ۱ با قدر ۵/۶ + و رده طیفی B2 و دلتا ۲ ( غول سرخ) با قدر ظاهری ۴/۳+ و رده طیفی M4 نور افشانی می*کنند . با کمک یک دوربین دوچشمی یک ستاره سفید – آبی و غول سرخ همدمش را خواهیم دید. ستاره دلتا ۲ یک متغیر نیمه- منظم با تغییرات قدر حدود ۴+ تا ۵+ است.
زتا – شلیاق: این ستاره از درون دوربین دو چشمی یا تلسکوپی کوچک به صورت یک مجموعه دوتایی دیده خواهد شد. ستاره زتا ۱ با قدر ظاهری ۴/۴+ و رده طیفی A3 و ستاره زتا ۲ با قدر ۵/۷ + و رده طیفی F0 می*باشند. زاویه موقعیت و جدایی زاویه*ای آنها به ترتیب ۱۵۰ درجه و ۴۴ ثانیه قوسی می*باشد.
اپسیلون – شلیاق: یکی از جالبترین و زیباترین ستارگان چهارگانه آسمان ستاره اپسیلون - شلیاق است. این مجموعه به دوگانه دوگانه (double double) نیز شهرت دارد. در یک شب صــاف و عـاری از نور ماه ممکن است دو ستاره اپسیلون ۱ و اپسیلون ۲ را که به ترتیب با قدر ۴/۷+ و ۱/۵+ در کنار یکدیـــگرند را بتوان به راحتی دید. زاویه موقعیت این دو ۱۷۳ درجه وجدایی زاویه ایشان ۲۰۷/۷ ثانیه قوسی است. هر کدام از این ستارگان خود به تنهایی یک سیستم دوتایی بوده ، اما برای تفکیک ستارگان آنها به یک تلسکوپ با قطر حداقل ۶۰ میلیمتر نیاز است. اپسیلون ۱ شامل دو ستاره با قدر ظاهری ۰/۵+ و ۱/۵+ بوده که جدایی زاویه*ای و زاویه موقعیتشان به ترتیب .۲/۶ ثانیه قوسی و ۳۵۷ درجه می*باشد. در ضمن ، اپسیلون ۲ نیز شامل دو ستاره با قدر ظاهری ۲/۵+ و ۵/۵+ بوده که جدایی زاویه*ای و زاویه موقعیتشان به ترتیب ۲/۳ ثانیه قوسی و ۹۴ درجه می*باشد.
M57
سحابی حلقه Ring Nebula) M57) ، یک سحابی سیاره*ای بوده و ممکن است هنگامی که از درون تلسکوپهای کوچک آماتوری نظاره شود، چندان رضایت بخش نباشد. اما در تصاویر تهیه شده با نوردهی بالا مملو از ستاره خواهد بود. از درون تلسکوپهای کوچک در یک شب صاف ، مانند صفحه بیضوی محوی دیده خواهد شد که اندازه ظاهریـــــش از سیاره مشتری بزرگتر است. برای مشاهده حفره مرکزی آن به یک تلسکوپ ۱۵ سایتیمتری نیاز است. ستاره آبی رنگ مرکزی آنقدر کم نور است که به کمک تلسکوپهای آماتوری آشکار نخواهد شد. این سحابی در بین ستارگان گاما و بتا شلیاق قرار دارد.
M56
یک خوشه کروی با قدر ۸ است.
رصد با چشم غیر مسلح
سه ستاره نسر واقع (آلفا - شلیاق) ، اپسلیون - شلیاق و زتا - شلیاق را بوجود می*آورند در مشاهده اپسیلون - شلیاق دقت کنید. آیا آنرا بصورت ستاره*ای دو گانه می*بینید؟ آین آزمایش دقیقی برای سنجش بینائی است.
رصد با دوربین دو چشمی
اپسیلون - شلیاق به راحتی دوگانه دیده خواهد شد. هر دو مؤلفه آن در قدر 5 هستند و جدائی آنها 2/13 است. بتا - شلیاق ستاره*ای است متغیر و قدر آن در طی 12 روز ما بین 3 و 4 نوسان می*کند.
رصد با تلسکوپ
اپسیلون - شلیاق را ستاره*ای چهار مؤلفه*ای خواهید دید. هر جفت آن در قدرهای 5 و6 و جدائی "2 و "3 قرار دارند. ستاره زتا - شلیاق نیز دو گانه است با قدرهای 4 و6 و جدائی "44. بتا - شلیاق هم دوگانه و هم ستاره*ای است متغیر. در حقیقت این ستاره 4 مؤلفه دارد که به شکل Y قرار گرفته*اند، قدرهای آنها 4 و 7 و 8 و 11 وجدائی آنها "45 ، "65 و "85 است.
بارشهای شهابی معروف در این صورت فلکی
سه بارش شهابی معروف در این صورت فلکی دیده شده است که عبارت است از: شلیاقی ، ژوئن شلیاقی ، آلفا شلیاقی.
آلفا شلیاقی
رصد: این بارش از نوع بارشهای شهابی تلسکوپی بوده و از اواسط تیر ماه تا اواسط مرداد ماه فعال می*باشد. در بیـشیـنه فعـالیت این بارش روز بیـست و سوم تیـر ماه (طول خورشیدی ۱۱۲ درجه) ، بعــد و میل کانـون به ترتیب RA = 280 deg , DEC = +38 deg می*باشد . در سال کشف این بارش (۱۹۵۸ میلادی) آهنـــــگ شهابهای دیده شده در دوربینهای دوچشمی حدود ۳۲-۱۸ شهاب در هر ساعت بود و متوسط قدر شهابهای گزارش شده ۴/۱+ بود . در ضمن ، شهابها سریع بوده و به نظر می*رسید که از کانونی به شعاع ۲ درجه خارج می*شوند.
تاریخچه : این بارش در سال ۱۹۵۸ ، در حین رصدهای گروه اعزامی از چکسلواکی در کوه بزو وک کشف شد. جری . گرایگر ، لوبس کوهوتاک ، ژنک کویژجارومیر میکوسک سرپرستی ۴۴ راصد از رصدخانه*ها و کلوپهای نجومی را بر عهده داشتند. هدف این گروه اعزامی رصد شهابهای پراکنده تلسکوپی بود، اما سرانجام به کشف بارش شهابی جدیدی منجر شد.!!
ژوئن شلیاقی
رصد: همانگونه که از اسم این بارش مشخص است در ماه ژوئن ( از اواسط خرداد تا اوایل تیر ) اتفاق می*افتد. ما می*توانیم این بارش را از بیست تا سی و یکم خرداد ماه رصد کنیم. اوج این بارش در روز ۲۵ خرداد (طول خورشیدی ۸۴/۵ درجه) است و آهنگ شهابهای آبی و سفید رنگ این بارش به ۸ عدد در ساعت خواهد رسید. در ضمن ، بعــد و میـل کانـون در ایـن زمان به ترتــیب RA = 278 deg و DEC = +35 deg خواهد بود. متوسط قدر شهابهای دیده شده حدود ۳+ می*باشد و تقریبا ۳۲ درصد از آنها از خود رد بجا می*گذارند.
تاریخچه: این بارش در غروب روز ۱۵ ژوئن ۱۹۶۶ ، توسط استن دوراک در کوه سن برناردینو کالیفـرنیا کشف شد. توجه او با عبور یک شهاب پر نور و سریعی که از این صورت فلکی عبور نمود، به این سمت از آسمان متمایل گشت. بلافاصله شهاب دیگری رد شد. استن شروع به ترسیم مسیر شهابها نمود . او توانست در طول یک ساعت ونیم رصد ، مسیر ۱۶ شهاب را ترسیم کند که از بین آنها ۱۳ عددمتعلق به کانــون نا شناخته ای ، به ترتیب با بعـد و میـل RA= 278 deg, DECL= +30 deg بودند . تنها چند ساعت بعد در انگلستان ، اف. دبلیو. تالبوت مستقلا این بارش را رصد کرد و کانون آن را RA =275.5 deg , DECL= +30 deg ثبت نمود. او آهنگ ۹ شهاب در ساعت را در گزارشش درج کرده بود.
شلیاقی
رصد: این بارش از اواخر اسفند تا اوایل فروردین فعال بوده و اوج فعالیتش در روز اول و دوم فروردین (طول خورشیدی ۳۲/۱) اتفاق می*افتد و آهنگ شهابهایش به حدود ۱۰ عدد در ساعت می*رسد. گاهی اوقات بطور ناگهانی این مقدار به ۱۰۰شهاب در ساعت افزایش می*یابد. در زمـــان اوج بعـد و میل کانــون به ترتــیب RA = 271.5 deg , DECL = +33 می*باشد. متـوسط قدر شهابهای شلیـاقی ۴/۲+ بوده و حـدود ۱۵ درصد از آنها از خود رد بجا می*گذارند.
تاریخچه: تا مدتها به این بارش توجه خاصی نمی*شد. یک طوفان شهابی با حدود ۷۰۰ شهاب در ساعت توســـط تعداد زیادی از مردم شرق ایالات متحده در روزهای ۱۹ و ۲۰ آوریل ۱۸۰۳ دیده شد. با این حــال ، تا سال ۱۸۳۵ روند بی*توجهی ادامه یافت، در آن سال کمی پس از این کشف مهـم که بارش اسدی ناشی از یک نهـر سالیانه بوده ، اختــر شناسان به دنبال یافتن نهــرهای شهابـی سالیـانه دیگـــری بودند، دومنیـکو فرانکویز جین آرگو (۱۷۸۶-۱۸۵۳) پیشنهاد کرد که ۲۲ آوریل احتمالا به یک فعالیت شهابی بر می*گردد. قسمت اعظم کار بررسی و تآیید نظر آرگو توسط ادوارد هرییک انجام شد. وی درطول سـال ۱۸۳۹ ، نه تنـها رصد های منظمــی از این بارش به عمل آورد بلکه گزارشهای واقعه ۱۸۰۳ را نیز جمع آوری نمود.[/COLOR]
__________
[COLOR="#0000CD"]منابع :
کتاب صورتهای فلکی دکتر اوبلاکر ترجمه بهروز بیضایی
کتاب نجوم به زبان ساده و اطلس راهنمای آسمان
کتاب صورت*های فلکی نوشته دکتر گری مکلر
فراس، نایجل، آسمان شب، ترجمهٔ علی رؤوف، معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی، چاپ دوم: بهمن ۱۳۶۹. ص۲۹
لغتنامه دهخدا، سرواژهٔ شلیاق.[/COLOR]