برج طغرل

[M_Saturn]

این بنا با مساحتی بالغ بر ۴۸ متر مربع و ارتفاعی در حدود ۲۰ متر و با اسکلتی خشتی و آجری به صورت استوانه*ای افراشته خودنمائی می*کند که نمای داخلی
آن به صورت استوانه گون و نمای بیرونی آن بصورت مشلع تزئین یافته است که از ۲۴ کنگره با زوایه*های حاده تشکیل شده است. در ضلع شمالی و جنوبی برج دو

سر در با معماری طرح رازی ساخته شده است و تقریباً تا ارتفاع چهارمتری برج دیوارها به صورت توپ تا قطر دیوارهای حدود ۵/۱ متر تشکیل شده و دیوارهای بالای

ارتفاع چهارمتر به صورت تو خالی طراحی شده و وسط آن پلیکانی وجود دارد که درب آن در همان ارتفاع در ضلع شمالی بنا خودنمائی می*کندکه رابطی بین
سمتهای تحتانی و فوقانی برج می*باشد دربها و قوسهای رازی که فشار فوق*العاده*ای را تحمل می*کند و تو خالی بودن دیوارهای فوقانی به استحکام بنا کمک
کرده و جنس خشت به کار رفته در برج که از زاج و خاک و سفیده تخم مرغ است بر استحکام آن می*افزاید.
قدمت برج و پا برجا بودن آن در طی ۷۰۰ سال که از ساخت آن می*گذرد با توجه به وقوع زلزله*های سهمگین در ناحیه نشان از پی مستحکم و عمیق این بنا دارد. پی
سازنده این برج در کف آن در کناره*های دیوارها کانالهای گذر هوا را تعبیه کرده* که این کانالها مانع از رطوبت دیوارها و از بین بردن خرابیهای ناشی از آن می*شود و
دیاوراهای برج طوری طراحی شده که موجب طنین صدا در درون بنا می*شود. و اگر واعظی یا خواننده*ای در وسط برج خطبه*ای ایراد کند و یا تصنیفی را بسراید
صدای آن در همة برج طنین انداز می*شودو به صورت اکو وار به سمع همه می*رسد. که البته وجود سقفی مخروطی که بر فراز دیوارهای برج قرار داشته که هم
اکنون اثری از آن بر جای نیست شاید به این فناوری اکستیکی جلوه*ای دیگر می*داده است. این برج علاوه بر آنکه با داور فرزانگان و دلاوران عصر خود می*باشد
استاد سازنده آن کاربردهای دیگری را در جاودانه ساختن آن بکار برده و معماری پنهانی را برای پی بردن به اسراری با آن عجین کرده است. از جمله کاربرد این برج
استفاده در شبهای تار با استفاده از روشن کردن آتش بر باروی بلند آن برای راهنمائی مسافران جاده ابریشم که از جانب خراسان به جانب ری می*آمدند بوده و در
روز یاجات گاهشماری مردم را مرتفع نموده است. بنا به گفته فرزانه اندیشمند استاد منوچهر آرین پژوهشگر خراسانی عرصه تاریخ علم کشور در مقاله نگاه دیگری
به برجها اطلاق واژه برج به این بنا و بناهای مشابه از آنجا که برج به منازل عبور حرکت سالانه خورشید در دائره*البروج گفته می*شود حکایت از این مطلب دارد که
گذشتگان از این روی سایه*های این ابنیه و دریچه*های گذر نور خورشید که در روی آنها تعبیه شده پی به برجی که خورشید در آن غوطه ور می*باشد می*بردند
زیرا که در هر برجی خورشید ارتفاع خاصی در آسمان نسبت به افق و میل خاصی نسبت به جهات جغرافیایی مناطق داردلاجرم سایه*ها و طرز تابش آن متفاوت
خواهد بود که از این تغییرات می*توان در تعیین روزها و برج*ها بهره* برد و این فناوری به کار رفته در این ساختمانهاست که کلمة برج را زیبنده نام آن کرده است.

[M_Saturn]

برج طغرل علاوه بر این ویژگی فوق*العاده، ویژگی منحصر به فرد دیگری در خود نهفته دارد که سرود زیبای اندیشه استاد سازنده خود را جلوه*گر می*کند. و آن ساعت

آفتابی منحصر به فردی است که در دل کنگره*های آن پنهان دارد. که شاید مورد مشابه آن در تاریخ علم کمتر یافت می*شود. همان طور که ذکر شد حول این برحج از نمای بیرونی ۲۴ کنگره با زاویة حاده جلوه*گر شده که اگر در روبروی درگاه آن بایستید گویی شیری با دهانی باز به شما می*نگرد. در دقت در این بنا از آنجا که این کنگره*ها درو تا دور این اثر را فرا گرفته به گونه*ای خاص طراحی شده که اگر چنانچه طلوع آفتاب اتفاق بیافتد در جانب شرق بنا کم*کم یکی از کنگره*ها روشن می*شود و آفتاب درون آن می*تابد، اگر نیم ساعت از طلوع آفتاب بگذرد.

نصف کنگره روشن می*شود اگر یک ساعت از طلوع خورشید بگذرد یک کنگره به طور کامل روشن می*شود و اگر چنانچه دو ساعت بگذرد و کنگره روشن می*شود، همین طور اگر سه ساعت بگذرد سه کنگره تا هنگامی که به لحظه*ای می*رسیم که خورشید روی نصف النهار منطقه قرار می*گیرد. یعنی بیشترین ارتفاع خود را از افق دارد، در این هنگام خورشید درست در بالای سر در جنوبی برج قرار می*گیرد چرا که دربهای برج کاملاً شمالی جنوبی بوده و روی نصف النهار واقع است در این هنگام سایه تیغه*ای که بالای سر سردرب ورودی است درست در بالای تبری ضربی گونه سر در قرار گرفته و حکایت از لحظه اذان ظهر می*کند و در زمستان که ارتفاع خورشید پائین*تر است در لحظه ظهر خورشید از درب جنوبی درست وسط برج می*تابد. اگر چنانچه خورشید از لحظه ظهر زوال پذیر و به جانب غرب گرایش

یابد حال کنگره*های جانب غرب شروع به روشن شدن می*کند. اگر نیم* ساعت از لحظه ظهر بگذرد نیمی از کنگره از جانب غرب روشن می*شود اگر یک ساعت بگذرد یکی از کنگره*ها و اگر دو ساعت از ظهر بگذرد نیمی از کنگره*ها روشن می*شود و همین گونه تا خورشید غروب کند. پس از روی کنگره*های این برج و روشن شدن آن توسط خورشید می*توان مقدار گذشت زمان را از لحظه طلوع آفتاب، لحظه ظهر ، و مقدار گذشت زمان از لحظه ظهر را محاسبه و تعیین نمود.

برج طغرل شاهکار معماری و نجوم مهندسی رازیست و حکایتگر ری باستان ما در تهران که گر زمانه چهره پر فروغ آن را بی رمق کرده و حجاب تاریخ سیمای تابناک آن را مکدر نموده پس بر فرزندان ایران زمین است که با نظری بر پیشینه فرهنگی خود خودباوری خود را دو چندان کرده و با افتخار از پیشینه تابناک خود که در حدود هزار سال گذشته رصد خانه*ای چون رصدخانه ابو محمد خضر خجندی را در دامنه کوه طبرک ری و در هفتصدسال پیش شاهکار گاهشماری اعصار را داشته*اند آینده*ای درخشان را رقم زنند که ابقای روزگار سوار بر مرکب گدشته به سوی آینده روشن قدم گذاشته*اند آینده*ای همراه با فناوریف اخلاق و تمدن عالی و با دو بال علم و اخلاق نظر بر جلال ملکوتی حق انداخته و هیاهوی زمان با زیر لگام اندیشه و نیک و کردار خوب و رفتار عالی به زیر سیطرة خود گیرند. این است نوید و سروش و ارمغان و میراث تاریخ برای ما اینان زمان. با سلام و صد درود بر روان همه پاکان و فرزانگان صالحان اقلیم تمدن بشریت.