09-16-2009, 07:05 AM
گهگاه پديدار شدن دنباله دارها ، آسمان شب را بيش از حد شگفت انگيز مي کند؛ جرمي که با دنباله يي بلند براي مدتي پرنور شده و سپس فروغ خود را از دست مي دهد و از زمين و خورشيد دور مي شود. مردمان باستان با ظهور هر دنباله دار در آسمان فکر مي کردند اتفاق بدي خواهد افتاد و ترس وجودشان را فرا مي گرفت.
ستاره های دنباله دار! برخلاف آنچه ناميده مي شوند، ستاره نيستند و اين نام تنها اصطلاحي است که از گذشته روي آنها مانده است. امروزه خيلي از منجمان آماتور و حرفه يي توسط تلسکوپ هاي شخصي يا تلسکوپ هاي بزرگ رصدخانه ها، هر شب بخش هايي از آسمان را مي پيمايند تا نشاني از يک دنباله دار جديد بيابند. با بررسي هر شب آسمان ممکن است جرمي کوچک و کم نور را پيدا کنيم که گويي هاله يي اطراف آن را پوشانده است. اين جرم احتمالاً يک دنباله دار است. اگر طي شب هاي بعد دوباره همان منطقه از آسمان را رصد کنيم، متوجه مي شويم آن نقطه مه آلود از مکان قبلي خود کمي حرکت کرده است. دنباله دارها از اجزاي کوچک اما باشکوه منظومه شمسي به حساب مي آيند.
دنباله دارها اجزايي کوچک هستند که در دام گرانش ستاره منظومه شمسي يعني خورشيد گرفتار شده اند. دنباله دارها معمولاً يک مدار بسيار کشيده بيضي شکل دارند به طوري که در زمان حرکت خود به سمت خورشيد معمولاً از مدار زمين هم گذر مي کنند و به خورشيد نزديک مي شوند و سپس با دور شدن از خورشيد به وراي مدار آخرين سياره منظومه شمسي نپتون مي روند. دنباله دارها زماني که در فاصله دوري از خورشيد هستند بسيار کم نور هستند اما زماني که به سمت خورشيد مي آيند، هرچه به اين ستاره نزديک تر مي شوند هسته نمايان تري همراه با دنباله يي بلند پيدا مي کنند. اگر دنباله داري بيشتر از 200 سال طول بکشد که يک گردش کامل به دور خورشيد بزند آن را دنباله دار بلنددوره مي نامند و اگر اين دوره گردش کمتر از 200 سال باشد، دنباله دار کوتاه دوره ناميده مي شود.
اما دنباله دارها واقعاً از چه ساخته شده اند که اين گونه عمل مي کنند؟ يک گلوله نامنظم، حدوداً به طول 16 کيلومتر را فرض کنيد؛ گلوله يي که يخي و گل آلود است. اين هسته جامد يک دنباله دار متوسط و معمولي است. اين هسته از غبار، ذرات و کلوخ هاي ريز به هم چسبيده تشکيل شده است که در اثر گرانش متقابل کنار يکديگر قرار گرفته اند. به اين ترتيب اين هسته بيشتر شبيه به يک گلوله بزرگ برفي و کثيف است. زماني که هسته دنباله داري از فاصله هاي دور منظومه شمسي که در آنجا دما بسيار پايين است به سمت خورشيد فروزان مي آيد، دنباله يي بلند که بر اثر تبخير مواد تشکيل دهنده هسته است، پشت آن پديدار مي شود، به صورتي که ممکن است دم يک دنباله دار متوسط تا چند ميليون کيلومتر در فضا کشيده شود. جالب آنکه حتي دم دنباله دارهاي بزرگ ممکن است بيشتر از 150 ميليون کيلومتر يعني بيشتر از فاصله زمين از خورشيد هم کشيده شود، دم دنباله دارها همواره مخالف جهت تابش هاي خورشيد تشکيل مي شود. هيچ يک از بخش هاي تشکيل دهنده دنباله دارها از خود به تنهايي نوري ندارند و ما تنها به دليل بازتاب نور خورشيد از برخورد با ذرات بسيار کوچک و غبار موجود در هسته و دم دنباله دار است که مي توانيم آنها را مشاهده کنيم.
نظريه هاي مختلفي براي منشأ و چگونگي تشکيل دنباله دارها در منظومه شمسي مطرح شده است که بعضي از آنان امروزه ديگر از اعتبار کافي برخوردار نيستند. نظريه يي بيان مي کند دنباله دارها از تکه هاي باقيمانده سياره هايي هستند که نتوانسته اند به هم متصل شوند. نظريه ديگري بيان مي کند دنباله دارها تکه هاي خردشده سياره يي هستند که اکنون ديگر وجود ندارند. در نظريه ديگري هم بيان شده است دنباله دارها در اطراف خورشيد تشکيل شده و به وسيله گرانش سياره يي بزرگ به حرکت درآمده اند. اما امروز با پيشرفت علم بالطبع نظريات علمي و دقيق تري مطرح مي شود و براي به اثبات رسيدن هر نظريه بايد دلايل بسيار محکم تري نسبت به گذشته ارائه شود. طبق نظريه يي که اکنون قبول داريم احتمالاً دنباله دارها از مناطقي که در وراي آخرين سياره هاي منظومه شمسي قرار دارند، مي آيند. دو منطقه به نام ابرکويي پر و ابراورت. نظر بر اين بود که ميلياردها هسته دنباله دار در اين مناطق وجود دارد که هر از چند گاهي برخي از آنها به دلايل گوناگون حرکت کرده و در مداري بيضي شکل به دور خورشيد به گردش درمي آيند. اين نظريه زماني که تلسکوپ فضايي هابل توانست هسته هاي دنباله دار فراواني را در مناطق دوردست منظومه شمسي کشف کند، قوت بيشتري گرفت.
زماني که دنباله داري از مدار سياره يي مانند زمين گذر مي کند ذرات و غبار بسياري را از خود در فضا به جا مي گذارد که با گذر زمين از اين مناطق و برخورد ذرات باقيمانده با جو بالايي زمين، شب هايي باشکوه که موجب ديدن صدها يا شايد هزاران شهاب در ساعت مي شود، پديد مي آيد.
ستاره های دنباله دار! برخلاف آنچه ناميده مي شوند، ستاره نيستند و اين نام تنها اصطلاحي است که از گذشته روي آنها مانده است. امروزه خيلي از منجمان آماتور و حرفه يي توسط تلسکوپ هاي شخصي يا تلسکوپ هاي بزرگ رصدخانه ها، هر شب بخش هايي از آسمان را مي پيمايند تا نشاني از يک دنباله دار جديد بيابند. با بررسي هر شب آسمان ممکن است جرمي کوچک و کم نور را پيدا کنيم که گويي هاله يي اطراف آن را پوشانده است. اين جرم احتمالاً يک دنباله دار است. اگر طي شب هاي بعد دوباره همان منطقه از آسمان را رصد کنيم، متوجه مي شويم آن نقطه مه آلود از مکان قبلي خود کمي حرکت کرده است. دنباله دارها از اجزاي کوچک اما باشکوه منظومه شمسي به حساب مي آيند.
دنباله دارها اجزايي کوچک هستند که در دام گرانش ستاره منظومه شمسي يعني خورشيد گرفتار شده اند. دنباله دارها معمولاً يک مدار بسيار کشيده بيضي شکل دارند به طوري که در زمان حرکت خود به سمت خورشيد معمولاً از مدار زمين هم گذر مي کنند و به خورشيد نزديک مي شوند و سپس با دور شدن از خورشيد به وراي مدار آخرين سياره منظومه شمسي نپتون مي روند. دنباله دارها زماني که در فاصله دوري از خورشيد هستند بسيار کم نور هستند اما زماني که به سمت خورشيد مي آيند، هرچه به اين ستاره نزديک تر مي شوند هسته نمايان تري همراه با دنباله يي بلند پيدا مي کنند. اگر دنباله داري بيشتر از 200 سال طول بکشد که يک گردش کامل به دور خورشيد بزند آن را دنباله دار بلنددوره مي نامند و اگر اين دوره گردش کمتر از 200 سال باشد، دنباله دار کوتاه دوره ناميده مي شود.
اما دنباله دارها واقعاً از چه ساخته شده اند که اين گونه عمل مي کنند؟ يک گلوله نامنظم، حدوداً به طول 16 کيلومتر را فرض کنيد؛ گلوله يي که يخي و گل آلود است. اين هسته جامد يک دنباله دار متوسط و معمولي است. اين هسته از غبار، ذرات و کلوخ هاي ريز به هم چسبيده تشکيل شده است که در اثر گرانش متقابل کنار يکديگر قرار گرفته اند. به اين ترتيب اين هسته بيشتر شبيه به يک گلوله بزرگ برفي و کثيف است. زماني که هسته دنباله داري از فاصله هاي دور منظومه شمسي که در آنجا دما بسيار پايين است به سمت خورشيد فروزان مي آيد، دنباله يي بلند که بر اثر تبخير مواد تشکيل دهنده هسته است، پشت آن پديدار مي شود، به صورتي که ممکن است دم يک دنباله دار متوسط تا چند ميليون کيلومتر در فضا کشيده شود. جالب آنکه حتي دم دنباله دارهاي بزرگ ممکن است بيشتر از 150 ميليون کيلومتر يعني بيشتر از فاصله زمين از خورشيد هم کشيده شود، دم دنباله دارها همواره مخالف جهت تابش هاي خورشيد تشکيل مي شود. هيچ يک از بخش هاي تشکيل دهنده دنباله دارها از خود به تنهايي نوري ندارند و ما تنها به دليل بازتاب نور خورشيد از برخورد با ذرات بسيار کوچک و غبار موجود در هسته و دم دنباله دار است که مي توانيم آنها را مشاهده کنيم.
نظريه هاي مختلفي براي منشأ و چگونگي تشکيل دنباله دارها در منظومه شمسي مطرح شده است که بعضي از آنان امروزه ديگر از اعتبار کافي برخوردار نيستند. نظريه يي بيان مي کند دنباله دارها از تکه هاي باقيمانده سياره هايي هستند که نتوانسته اند به هم متصل شوند. نظريه ديگري بيان مي کند دنباله دارها تکه هاي خردشده سياره يي هستند که اکنون ديگر وجود ندارند. در نظريه ديگري هم بيان شده است دنباله دارها در اطراف خورشيد تشکيل شده و به وسيله گرانش سياره يي بزرگ به حرکت درآمده اند. اما امروز با پيشرفت علم بالطبع نظريات علمي و دقيق تري مطرح مي شود و براي به اثبات رسيدن هر نظريه بايد دلايل بسيار محکم تري نسبت به گذشته ارائه شود. طبق نظريه يي که اکنون قبول داريم احتمالاً دنباله دارها از مناطقي که در وراي آخرين سياره هاي منظومه شمسي قرار دارند، مي آيند. دو منطقه به نام ابرکويي پر و ابراورت. نظر بر اين بود که ميلياردها هسته دنباله دار در اين مناطق وجود دارد که هر از چند گاهي برخي از آنها به دلايل گوناگون حرکت کرده و در مداري بيضي شکل به دور خورشيد به گردش درمي آيند. اين نظريه زماني که تلسکوپ فضايي هابل توانست هسته هاي دنباله دار فراواني را در مناطق دوردست منظومه شمسي کشف کند، قوت بيشتري گرفت.
زماني که دنباله داري از مدار سياره يي مانند زمين گذر مي کند ذرات و غبار بسياري را از خود در فضا به جا مي گذارد که با گذر زمين از اين مناطق و برخورد ذرات باقيمانده با جو بالايي زمين، شب هايي باشکوه که موجب ديدن صدها يا شايد هزاران شهاب در ساعت مي شود، پديد مي آيد.
و خداوند اسمان را آفرید..........