تالار گفتگو ستاره‌شناسان

سلام دوستان
در این تاپیک قصد داریم تا حدی دوستان رو با نجوم کروی آشنا کنیم. البته تو این تاپیک دوستانی که تو این زمینه اطلاعات زیادی دارن باید کمک کنن تا این تاپیک رو کاملتر کنیم.

خب تو نجوم کروی ما میام به بررسی موقعیت اجرام(از دید خودمان) در آسمان میپردازیم.
اطلاعات پایه ای که باید بلد باشیم به شرح زیر است که در ادامه توضیح داده میشود.
1- کره ی آسمان(کره ی سماوی)
2- استوا و دایرة البروج
3- نصف النهار
4-افق دید ناظر و سمت الراس و سمت القدم
5- سمت و ارتفاع
6- سیستم سمتی و ارتفاعی
7- بعد و میل
8- سیستم استوایی
9-طول دایرة البروجی و عرض دایرة البروجی ( یا همون طول سماوی و عرض سماوی)
10- سیستم دایرة البروجی
11- طول کهکشانی و عرض کهکشانی(دوستان تو این قسمت کمک کنن چون من زیاد وارد نیستم)
12- سیستم کهکشانی
13- دایره ی عظیمه و صغیره
14- مثلث کروی
15- رسم آسمان و خلاصه حل سوالات


دوستان ، خواهشا وسطا بیخیال نشین و بیان تا ته این قضیه بریم.

خب اول میریم سر تعریف کره ی آسمان:
(( شما زمین رو در نظر بگیرید و ازش از هر طرف تو ذهتون خطی به بینهایت رسم کنید. اون وقت میبینید که در فاصله ی بینهایت از زمین کره ی خیلی خیلی بزرگی به وجود اومده که به اون میگن کره ی سماوی))
((اگر از هرقسمت از استوای زمین خطی به بینهایت رسم کنید اونوقت روی کره ی سماوی شما هم یه یه استوا به وجود میاد که به اون میگن استوای سماوی))
(( حالا شما از روی زمین مسیر خورشید رو تو آسمون(در واقع همون کره ی سماوی بررسی کنید ، میبینید که خورشید روی مسیری خاص از کره ی سما وی حرکت میکنه و مدار خاصی داره ، به این مدار میگن دایرة البروج))

این 3 تعریفی بسیار ساده از ساده ترین مباحث نجوم کرویه. این 3 تا رو داشته باشید تا بعدا کاملترش کنم.

ممنون از sky watcher عزیز که تاپیکی به این مهمی رو شروع کردند.
دوستان همه اطلاع دارید که نجوم کروی ابتدای راه نجوم رصدی هست. به این معنی که بدون اطلاع از نجوم کروی استفاده از دستگاه های رصدی امکان پذیر نیست.

به صحبت های sky watcher عزیز اضافه کنم که کل سیارات در کره سماوی با فاصله حدودا 8 درجه از دایره البروج حرکت میکنند.

4-افق دید ناظر و سمت الراس و سمت القدم:
فرض کنید که روی یک جزیره استاده ایم و دور تا دورمون رو آب گرفته . محلی که احساس میکنید آسمان به دریا رسیده افق دید ناظر به حساب میاد. ( یه جورایی همون افق خودمون هست فقط یکم فرق داره که فعلا بی خیال فرقش بشید:mrgreen.
خوب حالا همین جور که ایستاده اید گردن مبارک رو تا جایی که میشه به عقب برگردونید و صاف بالا سرتون رو نگاه کنید. این نقطه ای که دقیقا بالای سر ناظر هست رو بهش اصطلاحا سر سو یا سمت الراس یا zenith گفته میشه. البته این نقطه را روی کره سماوی درنظر بگیرید.
حالا دقیقا پایین پای شما میشه پاسو یا همون سمت القدم.

بریم سراغ اولین دستگاه مختصات سماوی:
برای اینکه جای یک جسم رو بتونیم نشون بدیم باید یک دستگاه مختصات داشته باشیم. در صفحه از مختصات دکارتی استفاده میشه ولی در کره احتیاج به سیستم دیگه ای داریم.
یکی از دستگاههای خیلی آسونی که ازش استفاده میکنیم دستگاه سمت-ارتفاعی هست.
دستگاه سمت-ارتفاعی:

خوب همچنان روی جزیره ایستاده ایم. شب هم شده هوا هم عالی کمی شرجی.
ستاره قطبی رو پیدا میکنیم. از سر سو یه خط جوری رسم کنید که از محل ستاره قطبی بگذره. این خط افق رو در یک نقطه قطع میکنه. این نقطه مبدا دستگاه مختصات ما میشه.
حالا می خواهیم محل یک ستاره رو مشخص کنیم.
از سر سو یک خط به ستاره مورد نظر رسم میکنیم تا به افق برسیم حالا از مبدا در جهت ساعتگرد حرکت میکنیم تا به محل برخورد برسیم این عدد که به درجه هست میشه "سمت". حالا از این نقطه به سمت بالا میریم این عدد هم میشه ارتفاع .
این عکس رو ببینید :
[URL="http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Azimuth-Altitude_schematic.svg/350px-Azimuth-Altitude_schematic.svg.png"]http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Azimuth-Altitude_schematic.svg/350px-Azimuth-Altitude_schematic.svg.png

توضیح : altitude -ارتفاع azimuth-سمت
البته در این عکس جهت سمت پاد ساعتگرد هست که باید ساعتگرد میشد
[/URL]

دوستان از همکاری شما صمیمانه سپاس گزارم، ولی موضوعی که خیلی مهمه ساده نویسیه. به نظر من اول باید سمت و ارتفاع و پارامتر های دیگه رو تعریف کنیم و بعدش میریم سراغ دستگاه های مخصوصشون. آقای vk توضیح کاملی درباره ی سیستم سمتی و ارتفاعی دادند اما چون این نیازمند یه پیش توضیحه ، واسه همین افرادی که نجوم کروی بلد نیستند به مشکل برمیخورند ، در ضمن لطفا طبق شماره های که معین شده توضیح بدید ، اینطوری فک کنم کارا منظم تر پیش بره خب تعریف پنجممون که سمت و ارتفاعه:
(( سمت از کلمش بر میاد که جهت رو نشون بده ، واحش بر حسب درجه هست و مبدأش جهت شماله. به این ترتیب که شمال 0 درجه ، شرق 90 درجه ، جنوب 180 درجه ، و غرب هم 270 درجست. بین اینا هم خودتون درجه بندی کنید))

(( ارتفاع هم که فاصله ی جسم از افق رو نشون میده و واحد این هم برحسب درجه هست. از 0 تا 90 درجه ، به این ترتیب که 0 درجه همون افقه و 90 درجه همون سرسو(سمت الرأس) هستش)) اینم به تصویر برای اینکه بهتر بفهمید: [ATTACH=CONFIG]1314[/ATTACH]
خب درباره ی دستگاه سمتی و ارتفاعی هم که vk در پست قبلی گفتند فقط یکم توضیح بیشتر میدم:

تو این سیستم سمت یه ستاره رو طبق جهت شمال درنظر میگیریم، به شکل زیر توجه کنید:
[ATTACH=CONFIG]1315[/ATTACH]
نقطه برخود خط عمودی که از ستاره ی قطبی میگذره جهت شمال رو نشون میده و زاویه ی بین شمال و جرم سماوی میشه سمت ، البته یادتون باشه که زاویه رو باید ساعت گرد دنبال کنید.

بعد از این که سمت یک جسم رو پیدا کردید میرید سراغ ارتفاع اون جسم. برا این کار کمانی از سمت الرأس خودتون به اون جرم وصل میکنید و تا افق ادامه میدید. زاویه ی بین افق و اون جرم میشه ارتفاع اون جرم سماوی، به شکل زیر نگاه کنید:
[ATTACH=CONFIG]1316[/ATTACH]
خب انم از سیستم سمتی و ارتفاعی ، پس اگه گفتن ستاره ای با سمت x و ارتفاع y ، دیگه باید بتونید اونو تو ذهنتون مجسم کنید.
سوالی داشتید میتونید یه پیام خصوصی به بنده یا اساتید بدید ، لطفا سوالتون رو اینجا ننویسید چون باعث بینظمی میشه.

راستی من تو پست اولم ، شیوه توضیح رو یکم تغییر دادم و بهترش کردم ، لطفا به ترتیب اون توضیح بدیم ، اینطوری با هم قاطی نمیکنیم و منظم تر میشیم:d

باز هم سلام به دوستان عزيزم اميدوارم 13 بدر خوبي داشته بوده بيديد:d
مختصرا عرض كنم كه اين دستگاه سمتي ارتفاعي آسون ترين دستگاه براي ياد گيري و استفاده هست.
و دقيقا مقر هاي سمتي ارتفاعي هم براي كساني كه تازه مي خواهند از تلسكوپ استفاده كنند پيشنهاد ميشه.
ولي از قديم هم گفته اند كه ساده ترين مسير بهترين مسير نيست !!!.
اشكال عمده اين دستگاه اين هست كه براي هر ناظري فرق داره و مختصات هر ستاره اي هم به دليل چرخش ظاهري كره آسمان لحظه به لحظه در حال تغيير است.
بنابر اين لازم شد كه دستگاهي ابداع بشه كه براي ناظر هاي متفاوت ثابت باشه و همين طور بشه مختصات هر ستاره يا جرم ديگه اي رو با دو عدد ثابت نشان داد.
نتيجه ابداع دو اصطلاح هست به نام "بُعد" و " مِيل"

نه اصلا ول نشده ، خب الان آخر ساله و سر همه شلوغ.
خب میخوایم بریم سراغ هفتمین تعریف که همون بعد و میله.
همون طور که v k ی عزیز گفت ، سمت و ارتفاع برای هر منطقه ای فرق میکنه و برای همین زیاد بکار نمیاد ، برای همین یه سیستمی تعریف کردن که کمر بند مرکزیش استواست (برای سیمت و ارتفاع ، کمربند مرکزی افق ناظر بوده).
(( میل معادل سمته ، اما با این فرق که از شمال استوای سماوی مبدامونه ، به این صورت که جهت شمال استوای سماوی 0 درجه(0 ساعت) ، شرق استوای سماوی 90 درجه (6 ساعت) ، جنوب استوای سماوی 180 درجه (12 ساعت) و غرب استوای سماوی 270 درجه(18 ساعته) و همین طور ادامه پیدا میکنه تا جایی که 360 درجه (24 ساعت) بچرخیم))
(( میل هم معادل ارتفاعه ، به این ترتیب که اسوای سماوی میل 0 ، و قطب شمال استوای سماوی(با سر سو اشتباه نکنید) میل 90 درجه رو دارا هستش))

خب بعدا دوباره ی سیستم استوایی مطلب گذاشته میشه.
ضمنا ؛ برای مدتی فعالیت نداشتن، به معنی ول کردن تاپیک نیست

ابتدا چند پارامتر ديگه رو مي خواهم معرفي كنم
1) دايره عظيمه:
هر صفحه اي كه از مركز يك كره عبور بكنه ، سطح اون كره رو به صورت يك دايره قطع مي كنه كه به اين دايره دايره عظيمه گفته ميشود. ساده تر بخوام بگم دايره عظيمه بزرگترين دايره اي هست كه ميشه روي يك كره رسم كرد

2) دايره صغيره:
هر دايره اي كه روي كره رسم كنيم و دايره عظيمه نباشه
3) ncp و scp:
امتداد محور حركت زمين كره سماوي رو در نقطه قطع ميكنه كه به اين دو نقطه ncp و scp گفته ميشود.

4) استواي سماوي:
[SIZE=3]اگر صفحه استوايي زمين رو امتداد بديم كره سماوي رو به صورت يك دايره قطع مي كنه كه به اين دايره استواي سماوي مي گوييم
[/SIZE] [SIZE=2]
[/SIZE]5) دايره افق:
اگر ناظري روي زمين ايستاده باشد و [SIZE=2][SIZE=3]از جايي كه ايستاده دايره اي رسم بكنه ، اين دايره كره سماوي رو قطع ميكنه و شخص فقط قسمت بالايي اين دايره رو خواهد ديد كه افق ديدش خواهد بود

6) سرسو وپاسو:
[SIZE=3]نقطه اي از كره سپهري كه دقيقا بالاي سر ناظر باشه سرسو يا Zenith ونقطه اي كه درست زير پاش باشه پاسو يا Nadir گفته مبشه

[/SIZE][SIZE=3][SIZE=4]7)دايرة البروج:
[/SIZE][/SIZE][SIZE=3][SIZE=4][SIZE=3]مسير حركت سالانه خورشيد روي كره سماوي است. كه يك دايره عظيمه هست كه با استواي سماوي زاويه اي برابر با كجي محور زمين يعني 23.5 درجه ميسازه.

[/SIZE][/SIZE][/SIZE][/SIZE][/SIZE] 8 ) دايره ساعتي:
براي هر ستاره اين طور تعريف ميشود: دايره عظيمه اي است كه از SCP ، NCP و مكان ستاره بگذرد.


9)نصف النهار سماوي:
دايره عظيمه اي است كه از *NCP ، SCP و سرسو ميگذرد

10) 'Σ و Σ :
[SIZE=3]استواي سماوي ، نصف النهار سماوي رو در دو نقطه قطع ميكنه كه به نقطه بالاتر از افق[/SIZE] Σ و به نقطه پايين تر از افق 'Σ گفته ميشه. سرو كار ما بيشتر با Σهست:!:

11) زاويه ساعتي:
دايره ساعتي جسم ، استواي سماوي رو در يك نقطه قطع ميكنه ( در واقع در دونقطه قطع ميكنه ولي ما فقط با يكيش كار داريم) . به اين نقطه پاي ساعتي جسم گفته ميشه . از Σ روي استواي سماوي در جهت عقربه هاي ساعت حركت ميكنيم تا به پاي ساعتي جسم برسيم. عددي كه بدست مي آيد بر حسب در جه است ولي زاويه ساعتي رو بر حسب ساعت بيان ميكنند. بنابر اين هر 15 درجه رو برابر با يك ساعت در نظر ميگيريم.

12) ميل:

از پاي ساعتي جسم ، عمود بر استواي سماوي به سمت جسم حركت ميكنيم . عدد بدست آمده كه بر حسب درجه است ميل جسم گفته ميشود.
در دو مورد با دستگاه قبلي تفاوت دارد:
اول اينكه نقطه مبدا براي محاسبه بعد، نقطه اعتدال بهاري هست ( اين نقطه رو با علامت گاما نشان ميدهيم) و دوم اينكه به جاي اينكه ساعتگرد حركت كنيم پاد ساعتگرد حركت ميكنيم!!!